Şema Terapisi, kişilerin geçmiş yaşantılarından ve erken çocukluk deneyimlerinden kaynaklanan derinlemesine duygusal ve bilişsel kalıplar olan "şemalar"ı ele alarak, bu kalıpların kişinin düşünce, duygu ve davranışları üzerindeki etkisini azaltmaya yönelik bir psikoterapi türüdür. Bu terapi sürecinde kullanılan teknikler, hem bilişsel hem de duygusal düzeyde çalışmayı hedefler.
Şema Terapi Nasıl Uygulanır? Teknikleri ve Faydaları
Şema Tanımlama ve Değerlendirme
Amaç: Danışanın taşıdığı olumsuz şemaları tanımlamak ve bunları anlamak.
Nasıl yapılır? Terapist, danışanın şemalarına dair farkındalık oluşturmak için danışan hakkında detaylı bilgi alır ve "Şema Anketleri" gibi değerlendirme araçları kullanır. Bu araçlar, şemaların türlerini ve hangi yaşam alanlarında (ilişkiler, iş hayatı, duygusal durumlar vb.) etkin olduklarını belirler.
Bilişsel Yeniden Yapılandırma
Amaç: Danışanın olumsuz şemalarına dair yanlış inançları sorgulamak ve daha işlevsel düşünce biçimleri geliştirmesini sağlamak.
Nasıl yapılır? Danışana, şemasına dair otomatik düşüncelerini fark etmesi öğretilir. Terapist, bu düşüncelerin doğruluğunu sorgulamasına yardımcı olur ve daha olumlu, gerçekçi alternatif düşünceler geliştirmesini sağlar.
Yeniden Yaşantılama
Amaç: Geçmişteki travmatik deneyimlerin şemalarla ilişkilendirilmiş olumsuz duygusal etkilerini değiştirmek.
Nasıl yapılır? Terapist, danışanı geçmişteki travmatik anıları hayal etmeye yönlendirir ve bu anıları yeniden şekillendirir. Örneğin, eski bir olumsuz deneyim farklı bir şekilde sonlandırılabilir, bu da duygusal iyileşmeye katkı sağlar.
Beden Farkındalığı ve Bedensel Çalışmalar
Amaç: Travmanın vücutta yarattığı duygusal gerilimleri ve bedensel tepkileri fark etmek ve düzenlemek.
Nasıl yapılır? Danışan, bedensel farkındalık egzersizleri yaparak, stres, kaygı veya diğer duygusal durumlarla ilişkili bedensel belirtileri tanır. Terapist, bu bedensel tepkilerin travmalar ya da şemalarla nasıl bağlantılı olduğunu anlamasına yardımcı olur.
Alternatif Düşünceler
Amaç: Şemanın olumsuz etkilerini dengelemek için sağlıklı, dengeli düşünceler geliştirmek.
Nasıl yapılır? Danışana, olumsuz inançlarıyla yüzleşerek daha sağlıklı düşünceler oluşturması öğretilir. Bu, genellikle şemanın etkisini zayıflatarak, kişinin kendine dair daha olumlu ve gerçekçi bir bakış açısı kazanmasını sağlar.
Sınırlı Yeniden Ebeveynlik
Amaç: Danışanın, geçmişteki duygusal ihtiyaçlarının karşılanmadığı çocukluk deneyimlerine dair eksiklikleri telafi etmek ve güvenli, şefkatli bir "yetişkin ebeveyn" figürüyle çalışarak bu boşlukları doldurmak.
Nasıl yapılır? Terapist, danışanın "içsel çocuğuna" yönelik bakım sağlar. Bu, danışanın çocukluk döneminde yeterince sevgi, ilgi, güven veya onay almadığı duygusal ihtiyaçlarının şimdi, terapist tarafından karşılanması anlamına gelir. Terapist, danışana sevgi, şefkat, anlayış ve rehberlik sunarak, bu "yetişkin ebeveyn" rolünü üstlenir.
Rol Yapma
Amaç: Danışanın şemalarını somutlaştırarak duygusal açıdan işlemeye olanak sağlamak.
Nasıl yapılır? Terapist, danışanla birlikte şemalara dayalı olumsuz bir deneyimi "rol yapma" yoluyla tekrar canlandırır. Örneğin, danışan geçmişte yaşadığı bir olayı veya ilişkisini rol yapma yöntemiyle tekrar deneyimleyerek, bu durumu farklı bir bakış açısıyla değerlendirebilir.
Bağlanma Terapisi
Amaç: Kişinin güvenli bağlanma ihtiyaçlarını karşılamak ve olumsuz bağlanma şemalarını dönüştürmek.
Nasıl yapılır? Terapist, danışanın geçmişteki bağlanma deneyimlerini inceleyerek, güvenli bir bağlanma tarzı geliştirmelerine yardımcı olur. Bu, özellikle çocukluk dönemindeki ihmal ve travmalardan kaynaklanan şemalarla başa çıkmayı amaçlar.
Maruz Kalma Terapisi
Amaç: Kişinin korku ve kaygı yaratan şemalarıyla yüzleşmesini sağlamak.
asıl yapılır? Danışan, kaygı yaratan durumlarla veya düşüncelerle kontrollü bir şekilde yüzleştirilir. Bu, kişinin şemalarına dair korkularını aşmasına yardımcı olabilir.
Empatik Yüzleştirme
Amaç: Danışanın olumsuz şemalarının altında yatan duygusal ihtiyaçları anlamasına yardımcı olmak.
Nasıl yapılır? Terapist, danışanın şemalarına dair güçlü duygusal yanıtlarını empatik bir şekilde sorgular. Terapist, danışanın şemalarının gerçekçi olmayan ve zararlı yanlarını, duygusal olarak olumsuz bir şekilde etkilemeden açığa çıkarır. Bu, danışanın kendi duygusal ihtiyaçlarını anlamasına ve bu ihtiyaçları daha sağlıklı yollarla karşılamasına yardımcı olur.
Davranışsal Müdahaleler
Amaç: Şemanın davranışsal etkilerini değiştirmek.
Nasıl yapılır? Terapist, danışanın şemalarına dayalı olumsuz davranışlarını fark etmesine ve bu davranışları değiştirmesi için pratik stratejiler geliştirmesine yardımcı olur. Bu, davranışsal hedeflerin belirlenmesi ve bu hedeflere ulaşılmak için davranışsal müdahalelerin yapılması şeklinde olabilir.
Günlük Tutma ve Duygu Günlüğü
Amaç: Danışanın şemalarına dair düşünce, duygu ve davranışlarını günlükler aracılığıyla izlemesi.
Nasıl yapılır? Danışan, şemalarını tetikleyen durumları, bu durumlarla ilgili duygularını ve düşüncelerini günlüklerinde yazabilir. Bu süreç, danışanın şemaları hakkında daha fazla farkındalık geliştirmesini sağlar ve terapi sürecinde ilerlemesine yardımcı olur.
Şema Terapisi, bir dizi farklı teknik kullanarak danışanın terapide şemalarını derinlemesine keşfetmesine, anlamasına ve dönüştürmesine yardımcı olur. Bu teknikler, hem bilişsel hem duygusal düzeyde çalışarak, şemaların danışanın yaşamındaki olumsuz etkilerini azaltmayı hedefler.